: Opublikowano: 10 marzec 2011; Odsłony: 13636

Nasi sławni rodacy

Zbyszko Cyganiewicz

Zbyszko Cyganiewicz, właściwie Jan Stanisław Cyganiewicz, pseudonim Zbyszko I (ur.1 kwietnia 1880r. w Jodłowej– polski zapaśnik o międzynarodowej sławie zarówno w walce klasycznej, jak i wolno-amerykańskiej). Od młodości charakteryzował się dużą sprawnością fizyczną i siłą. Mając piętnaście lat zaczął dużo ćwiczyć , wyrabiać tężyznę fizyczną - posługując się sprężynami, hantlami i tzw. kulolaskami. Dużo się gimnastykował, a od wiosny do jesieni pływał. Podnosił również ciężary, aby w ten sposób wyrobić u siebie siłę i szybkość potrzebną do zapasów.

Naukę zaczął w gimnazjum w Jaśle, następnie wyjechał do Stanisławowa i tam spotkał człowieka , który wywarł duży wpływ na jego życie. Był nim twórca Sokoła Włodzimierz Świątkiewicz. Pod jego kierunkiem stawiał pierwsze kroki w treningu, stając się prymusem w drużynie. Po przeprowadzce rodziny don Krakowa, dalszą edukację pobierał w tamtejszym Gimnazjum św. Jacka i tu trafił do naczelnika krakowskiego Sokoła Szczęsnego Rucińskiego, z którym trenował zapasy w stylu francuskim. W czasie wakacji Zbyszko objeżdżał prowincjonalne cyrki , gdzie wtedy modna była walka w stylu francuskim. Niespodziewający się wówczas spotkać groźnego przeciwnika atleci rzucali z areny wyzwanie, pytając kto się zgłosi do walki na ochotnika. Wtedy zgłaszał się Zbyszko i kładł wszystkich zawodników po kolei. Zaimponował wszystkim siłą i sprytem. Zaczął zarabiać pieniądze i zyskiwać sławę. Po zdaniu matury rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim. Prócz tego stawiał na rozwój intelektualny zgłębiając filozofię oraz muzykę. Niestety rozpoczynająca się kariera sportowa zmusiła go do przerwania studiów.

Osiągnięcia sportowe

Pod kierunkiem trenera Władysława Pytlasińskiego zaczął występować na arenie cyrku w Wiedniu, uzyskując w wieku 23 lat opinię świetnego atlety. W 1903 wziął udział w mistrzostwach świata w Paryżu, gdzie po przegranej w półfinale zdobył brązowy medal.

W 1905 w Petersburgu walczył z Iwanem Poddubnym, uznawanym wtedy za najsilniejszego człowieka świata, z którym uzyskał remis. Walka ta otworzyła mu areny świata i umożliwiła rywalizację z każdym przeciwnikiem. W 1906 pokonał Poddubnego w Paryżu zdobywając, po raz pierwszy w swojej karierze, tytuł mistrza świata w stylu klasycznym.
Występował w Berlinie, Wiedniu, Petersburgu i Budapeszcie. Po podboju Europy wyruszył do Ameryki. Do 1909 r. stoczył ponad 900 pojedynków, nie przegrywając żadnego. Jego nietypowa budowa ciała, przypominająca żółwia sprawiała wiele kłopotów w parterze jego przeciwnikom. W 1909 Cyganiewicz wyjechał do Stanów Zjednoczonych, aby wyzwać do walki mistrza świata Franka Gotcha, niepokonanego od trzech lat. Godzinna walka Cyganiewicza z Gotchem zakończyła się remisem i ugruntowała jego pozycję w świecie zawodowych zapasów.

Rok później, w 1910 nastąpił rewanż, w którym Gotch szybko pokonał Polaka, zaskoczywszy go podczas uściśnięcia rąk przed walką. Gotch nie spotkał się już nigdy później w walce z Cyganiewiczem. W tym samym roku Cyganiewicz został wyzwany na walkę z hinduskim atletą Wielkim Gammą, która miała miejsce w trakcie John Bull World Championship w Londynie i zakończyła się po trzech godzinach remisem.

Przez kolejne kilka lat walczył w Europie. Wrócił do Ameryki w 1921 r., gdzie 6 maja w wieku 40 lat pokonał Eda "Stranglera" Lewisa, zdobywając tytuł zawodowego mistrza świata. Amerykańska prasa nazwała go wówczas mocarny syn Polski. W rewanżu 3 marca 1922r. Cyganiewicz przegrał z Edem Lewisem i musiał zwrócić mu tytuł.

Mimo to odzyskał go 15 kwietnia 1925r. i został mistrzem w wolnej amerykance, pokonując w Filadelfii Wayne`a Munna , który wcześniej pokonał Lewisa. Przestał czynnie uprawiać sport mając 54 lata. Został wówczas promotorem sportowym. Ponadto wylansował innego polskiego sportowca, Władysława Taluna. Po przejściu na emeryturę został trenerem brazylijskiego atlety Antonio Rocca, jednej z największych gwiazd lat 50. XX w.

Największymi sukcesami sportowymi Cyganiewicza były trzykrotne tytuły zawodowego mistrza świata w zapasach klasycznych: w Paryżu (1906) i w Nowym Jorku (1921 i 1922) oraz mistrzostwo świata w wolnoamerykance w Filadelfii (1925). Osiągnąwszy sześćdziesiąt lat życia po stoczeniu 1093 zwycięskich walk Cygankiewicz kupił farmę i resztę życia spędził na czytaniu i studiowaniu języków (znał ich 9). Wydał książkę pamiętnik ” Z ringów całego świata”, w której napisał :Trudno mi mówić o skutkach tych zwycięstw, bo wyglądało by to może na chwalbę, czego bez warunkowo chcę uniknąć . Ale nie mogę pominąć fakt ,że moje zwycięstwa Amerykanom zaimponowały, a Polaków napełniły otuchą. Stanisław Cygankiewicz był patriotą, ciągle podkreślał że jest Polakiem. Był jednym z największych zapaśników w swoich czasach. Zmarł w 1967 r. ( inne źródła mówią że w 1968r.) w Stanach Zjednoczonych.

Ciekawostka

W 1950r. wystąpił w roli Wielkiego Gregoriusa w angielskim filmie Noc i miasto (Night and the City), w reż. Julesa Dassina. W 1979 r. Filip Bajon przedstawił swój reżyserski debiut "Aria dla atlety", w którym Krzysztof Majchrzak zagrał Góralewicza, postać zainspirowaną życiorysem Cyganiewicza.

Barbara Kostrzewska

Barbara Kostrzewska ur.29 września 1925r, w Jodłowej.Jej dziadek był dyrygentem w operze wiedeńskiej , matka pobierała naukę śpiewu z Adą Sari.

Ukończyła seminarium nauczycielskie i rozpoczęła studia w Konserwatorium Muzycznym w Krakowie , po jej ukończeniu otrzymała tytuł nauczyciela muzyki i śpiewu dla szkół średnich. Zamieszkała w Przemyślu, występowała na scenie Teatru Fredreum. Równocześnie pracowała w seminarium nauczycielskim oraz jeździła na lekcje śpiewu do Lwowa u Augusta Dianniego. Pierwszy występ miał miejsce we Lwowie i był transmitowany przez lokalną rozgłośnię radiową. Wkrótce wystąpiła podczas lwowskich Targów Wschodnich. Następnie pojechała do Warszawy na organizowane przesłuchania wstępne do Teatru Wielkiego, otrzymała angaż z rąk ówczesnego dyrektora Adama Dołżyckiego. Debiutowała w 1937 r. w warszawskim Teatrze Wielkim. W czasie wojny występowała w repertuarze operetkowym i rewiowym w jawnych teatrach Warszawy i Krakowa, równocześnie należała do AK (ps. „Maria”), gdzie była łączniczką i sanitariuszką, śpiewała powstańcom uczestniczyła w powstaniu warszawskim. Po wojnie była solistką Opery Śląskiej w Bytomiu (1946–1949), Teatru Wielkiego im.Stanisława Moniuszkii w Poznaniu (do 1954 r.) i Opery Narodowej w Warszawie (do 1957 r.). Zagrała rolę Pauliny Rivoli w filmie Warszawskiej premierze (1951). Następnie była kierownikiem artystycznym i solistką Teatru Muzycznego Spółdzielczego w Warszawie (do 1959 r.), Teatru Muzycznego w Lublinie (do 1966 r.) i dyrektorem Operetki Dolnośląskiej we Wrocławiu (do 1979 r.). Pochodząca z Jodłowej śpiewaczka wzięła udział w pierwszym nagraniu płytowym Strasznego Dworu. Powstało ono w Poznaniu w 1953 lub 1954 r. Wcieliła się w Hankę. Jacek Chodorowski napisał o nim , że od strony wokalnej jest niemal wzorcowe, a kreację partii Hanki określił mianem znakomitej. W 1961 r. wspólnie z Zofią Weiss wyreżyserowała Zemstę Nietoperza Johanna Straussa . Zagrała w nim rolę Rosalindy, wysoko ocenioną za głos i grę aktorską. Wystąpiła też w kilku filmach m.in. w Kwiaciarce z 1939 r. i Warszawskiej Premierze z 1951 r. Był to pierwszy po wojnie widowiskowy film muzyczny , którego fabuła opierała się na toczonej w 1857 r. walce o wystawienie Hanki Stanisława Moniuszki. Zagrała w nim Paulinę Rivoli - wykonawczynię roli Hanki. Po przejściu na emeryturę w 1979 r. wróciła do Warszawy, gdzie udzielała lekcji śpiewu, współpracowała z telewizją i gościnnie reżyserowała m.in. w 1982 r. Błękitny Zamek w Operze i Operetce Krakowskiej. Józef Kański nazwał Kostrzewską Słowikiem Warszawy. Bogusław Kaczyński opowiadając o artystach występujących na festiwalach z Janem Kiepurą w herbie, wymienia Kostrzewską w jednym rzędzie z Giuseppe di Stefano (królem tenorów), czy Setą del Grande (primadonną mediolańskiej La Scali). Barbara Kostrzewska przez całe życie z czułością wspominała rodzinne strony, a przed śmiercią zdążyła odwiedzić Jodłową i spotkać się z nieżyjącym już też ks. Janem Mleczko. Zmarła 14 października 1986 r. w Warszawie.

Mieczysław Jastrun

Mieczysław Jastrun (ur. 29 października 1903 w Korolówce zm. 22 lutego 1983r. w Warszawie) − polski poeta, prezentujący lirykę refleksyjno-filozoficzną i moralistyczną, tłumacz poezji francuskiej, rosyjskiej i niemieckiej.

Urodził się 29 października 1903 w Korolówce (w dawnym województwie tarnowskim). Mieczysław Jastrun pochodził z żydowskiej rodziny Józefa Agatsteina i Marii z Wiensohnów, urodził się jako Mojsze Agatsztajn (Agatstein). Dzieciństwo spędził w Jodłowej, do szkoły powszechnej uczęszczał w Ryglicach, gdzie jego ojciec otworzył gabinet lekarski. Mieszkali w różnych miejscowościach, w których pracował jego ojciec. Często odwiedzał mieszkającego w Tuchowie wuja. W latach 1915-1919 przebywał w Krakowie, gdzie uczęszczał do gimnazjum. Z powodu wybuchu wojny polsko-bolszewickiej przerwał naukę i zaciągnął się jako ochotnik do armii polskiej. Nie uczestniczył jednak w walkach, gdyż w tym czasie ciężko zachorował na tyfus. W 1920 r. (9 marca) Mieczysław wraz ze swoim starszym bratem Jerzym Stanisławem (późniejszy prof. Jerzy Gierowski) przyjął chrzest w kościele parafialnym w Jodłowej. Nie powrócił już do Krakowa, a ostatnie dwie klasy szkoły średniej ukończył w Gimnazjum im.K.Brodzińskiego w Tarnowie. Mieszkał wtedy w Pleśnej, u swojej dawnej opiekunki (1921-1923). Po zdaniu matury w tarnowskim gimnazjum Mieczysław Jastrun studiował polonistykę, germanistykę i filozofię na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Zadebiutował jako poeta wierszem pt. "Wielki wóz" opublikowanym na łamach "Skamandra" (1925). W 1929 r. doktoryzował się u prof. Stanisława Windakiewicza na podstawie rozprawy pt.: "Stosunek Wyspiańskiego do Słowackiego".

Po ukończeniu studiów, pracował jako nauczyciel języka polskiego i propedeutyki filozofii w prywatnym gimnazjum w Kolbuszowej (1928-1929), następnie w Brześciu i w Społecznym Polskim Gimnazjum Męskim w Łodzi. Jego uczniami byli m.in. jerzy Jochimek i Jerzy Pomianowski (pisarz). Od 1929 r. należał do ZZLP, a w 1930 r. został członkiem Polskiego Pen Clubu. Po wyjeździe z Tarnowa Jastrun utrzymywał kontakt z miastem, gdzie spotykał się z innym literatem – tarnowianinem Romanem Brandstaetterem. Rozwijał swą twórczość literacka ogłaszając liczne wiersze, artykuły i przekłady poetyckie w językach obcych w wielu czasopismach, m.in. w "Wiadomościach Literackich", "Skamandrze", "Gazecie Literackiej", "Okolicy Poetów", "Kamenie" czy "Ateneum".

Po wybuchu II wojny światowej Mieczysław Jastrun przedostał się w grudniu do Lwowa. Tu się zajmował pracą translatorską z klasyki rosyjskiej i ukraińskiej oraz brał udział w redagowaniu polskich podręczników szkolnych. Po zajęciu Lwowa przez Niemców w grudniu 1941 r. powrócił do Warszawy i włączył się w nurt tajnego nauczania oraz nawiązał współpracę z prasą konspiracyjną używając pseudonimu Jan Klonowicz. Aby uniknąć aresztowania przez gestapo przeniósł się do Międzylesia (lipiec 1944). Jeszcze przed zakończeniem wojny Mieczysław Jastrun osiadł w lublinie, gdzie pisał do tygodnika "Odrodzenie" (do 1949 r.) oraz pracował w redakcji "Wsi" i "Rzeczpospolitej".

W jesieni 1945 r. wyjechał do Łodzi. Wstąpił do PPR-u, pełnił funkcję zastępcy redaktora naczelnego Kuźnicy, w której ogłaszał swoje utwory. Od 1949 r. zamieszkał na stałe w Warszawie, rok później ożenił się z poetką Mieczysławą Buczkówną, tu urodził się ich syn Tomasz Jastrun, który podobnie jak rodzice rozwija twórczość literacką (poeta, felietonista, autor opowiadań dla dzieci). Mieczysław Jastrun kontynuował pracę artystyczną publikując swoje utwory w wielu czasopismach i wydawnictwach. Prowadził także wykłady z poezji współczesnej na Uniwersytecie Warszawskim. W 1957 r. po zakazie wydawania miesięcznika "Europa", którego Jastrun był współzałożycielem, wystąpił z PZPR. Należał do sygnatariuszy "Listu 34" – pisarzy i uczonych występujących w obronie wolności słowa (1964). Był laureatem wielu nagród literackich, m.in.: Nagrody Polskiego Pen Clubu za przekłady z języka niemieckiego (1969), Nagrody Fundacji im. A. Jurzykowskiego w Nowym Jorku (1972).

Józef Nocek

Józef Nocek urodził się 8 marca 1880 r. w Jodłowej - działacz społeczny, pisarz. Należał do Stronnictwa Chrześcijańsko- Ludowego był przyjacielem jego przywódcy ks. Stojałowskiego. Swoje artykuły na tematy społeczne oraz wiersze publikował w licznych czasopismach. W 1908 r. wydał tomik poezji pt. „ Z serca pod siermięgą”, „ Wiersze i piosenki z zapadłej wioski”. W 1921 r. przeniósł się z Jodłowej do Ryglic. Po II wojnie światowej był represjonowany. Zmarł 11 grudnia 1955 r. w Ryglicach.

Wiersz pochodzący z tomiku poezji „Z serca pod siermięgą” :

“Straszny wicher z śniegiem wyje

Tłum pijany w dwory wali,

I niewinnych braci bije

Rąbiąc, siekąc, niszczy, pali.

Tańczą jak z piekła szatani,

Śnieg z gorącą krwią mieszają,

Mordem i rzezią zagrzani

Śród cepów i kos hulają.

Ten tłum bratnią krwią zbryzgany,

Od radości dzikiej wyje

Nie wie, że cięższe kajdany